متخصص داخلی بیمارستان نفت گچساران؛ بزرگ‌ترین بیماری‌های همه‌گیر تاریخ را تشریح کرد

در طول تاریخ، همه‌گیری‌های مختلفی گریبان بشر را فشرده و میلیون‌ها میلیون انسان را به کام مرگ کشانده‌ است؛ بیماری‌های همه‌گیری که گاهی تا مرز تغییر روند تاریخ و تمدن بشر نیز پیش رفته‌اند.

تقریبا پنج سال پیش بود که به‌ دلیل شیوع گسترده پاندمی کووید ۱۹، سازمان ملل روز ۲۷ دسامبر را «روز جهانی آمادگی برای مبارزه با اپیدمی» اعلام کرد تا دولت‌ها آماده مبارزه با هر نوع پاندمی احتمالی باشند.

دکتر پدارم عبدی‌زاده متخصص داخلی بیمارستان نفت گچساران در گفتگو با خبرنگار روابط عمومی بهداشت و درمان صنعت نفت گچساران عنوان کرد: همه‌گیری به معنای بروز بیش ‌از حد یک بیماری یا عارضه در جمعیتی معین است. شیوع یک بیماری زمانی اتفاق می‌افتد که یک نوع بیماری مسری تعداد قابل توجهی از جمعیت یک شهر یا منطقه را مبتلا می‌کند و در صورتی که جمعیت مبتلا به این بیماری از منطقه وسیع‌تری باشد، شیوع این بیماری عالم‌گیر خواهد شد.

وی ادامه داد: در نگاهی به تاریخ پاندمی‌ها در دوران مختلف درمی‌یابیم که بروز بیماری‌های همه‌گیر از ابتدای حیات اجتماعی بشر، وجود داشته و همواره تهدیدکننده زندگی انسان و تمدن انسانی بوده است. بیماری همه‌گیر بخشی از تاریخ بشر است و تاکنون بارها انسان از این ناحیه ضربه خورده است.

دکتر عبدی‌زاده، طاعون ژوستنین، طاعون سیاه، آنفلوانزای اسپانیایی، آنفلوانزای آسیایی، اچ‌آی‌وی-ایدز و آنفلوانزای خوکی را بزرگ‌ترین بیماری‌های همه‌گیر تاریخ برشمرد و به تشریح ظهور بیماری‌ها پرداخت.

شیوع طاعون ژوستنین در امپراتوری بیزانس (روم شرقی) و امپراتوری ساسانی که در سال‌های  پس از میلاد مسیح آغاز شد تا دو قرن ادامه یافت. این بیماری همه‌گیر در این مدت جان دست‌کم ۲۵ میلیون نفر را در گرفت. این رقم معادل ۱۳ تا ۲۶ درصد جمعیت جهان در آن زمان بود.

آمار نشان می‌دهد که طاعون ژوستینین جمعیت قاره اروپا را در مدت ۱۲ ماه به نصف کاهش داد. این بیماری همه‌گیر در زمان اوج شیوع خود روزانه جان پنج هزار نفر را می‌گرفت. طاعون ژوستینین همچنین سبب شد که ۴۰ درصد از جمعیت پایتخت امپراتوری بیزانس بر اثر ابتلا به این بیماری جان خود را از دست بدهند.

شیوع دوباره طاعون این بار مشهور به «طاعون سیاه یا مرگ سیاه» از سال دهه ی ۱۳ و ۱۴ میلادی آغاز شد. این بیماری همه‌گیر که در اروپا، آفریقا و آسیا شیوع یافت بین 70 تا میلیون کشته برجا گذاشت. موش‌ها نقش مهمی در انتقال این بیماری و شیوع آن داشتند.

بیماری طاعون سیاه ابتدا همانند ویروس جدید کرونا در  چین شیوع یافت. پس از شیوع این بیماری  در همان سال  این بیماری به سرعت به استان‌های دیگر چین سرایت کرد. تخمین زده می‌شود که بین ۳۰ تا ۶۰ درصد جمعیت اروپا به دلیل ابتلا به طاعون سیاه تلف شدند.

شیوع بیماری آنفلوانزای اسپانیایی در سالهای دهه ی بیست میلادی پس از پایان جنگ جهانی اول آغاز شد. از این بیماری به عنوان یکی از مرگبارترین بیماری‌های همه‌گیر تاریخ یاد می‌شود. آنفلوانزای اسپانیایی در آسیا، اروپا، آمریکای شمالی و حتی قطب شمال و برخی جزایر دورافتاده اقیانوس آرام فراگیر شد. بیش از نیم میلیارد نفر به آنفلوانزای اسپانیایی مبتلا شدند که از این تعداد بین ۲۰ تا ۵۰ میلیون نفر جان خود را از دست دادند.

یکی از تفاوت‌های آنفلوانزای اسپانیایی با آنفلوانزاهای گذشته این بود که بسیاری از مبتلایان بزرگسال و جوان جان خود را از دست دادند. این در حالی است که در آنفلوانزاهای پیشین، اغلب افراد مسن و کودکان کشته می‌شدند. شیوع این بیماری همه‌گیر تا ماه دسامبر سال ۱۹۲۰ ادامه یافت.

شیوع ویروس آنفلوانزای آسیایی که در سال۰۱۹۵۶ میلادی آغاز شد در چین، سنگاپور، هنگ‌کنگ و آمریکا جان دو میلیون نفر را گرفت. نزدیک به ۷۰ هزار نفر از قربانیان، آمریکایی بودند. تخمین زده می‌شود که در مجموع بین ۲۵۰ میلیون تا یک میلیارد نفر تا سال ۱۹۵۸ به این بیماری مبتلا شدند. اغلب قربانیان افراد مسن بودند. ویروس آنفلوانزای آسیایی نوعی از آنفلوانزای پرندگان بود.

«اچ‌آی‌وی» به عنوان ویروسی که عامل بیماری ایدز است، نخستین‌بار در سال ۱۹۷۶ در جمهوری دموکراتیک کنگو مشاهده شد. شیوع این ویروس ازدهه ی هشتاد  تاکنون جان های بیشماری را گرفته است.

تخمین زده می‌شود که اکنون نزدیک به ۳۸ میلیون نفر در جهان به آن مبتلا هستند. پیشرفت‌های پزشکی سبب شده که امید به زندگی مبتلایان به این ویروس اکنون با مصرف دارو به اندازه افراد عادی است. در حالی که مبتلایان در کشورهای توسعه نیافته به دلیل هزینه بالا همچنان برای دسترسی به داروها با مشکل روبرو هستند. در همین راستا در سال ۲۰۱۸ نزدیک به ۷۷۰ هزار نفر به دلیل ابتلا به ایدز جان خود را از دست دادند. دوره اوج ابتلا به «اچ‌آی‌وی» در فاصله بین سال‌های ۲۰۰۵ تا ۲۰۱۲ بود.

شیوع ویروس آنفلوانزای خوکی در سال ۲۰۰۹ از مکزیک آغاز شد و تا پایان سال ۲۰۱۰ ادامه یافت. نتیجه یک تحقیق دانشمندان که در سال ۲۰۱۱ منتشر شد نشان می‌دهد بین ۱۱ تا ۲۱ درصد جمعیت جهان به این ویروس مبتلا شدند. 

روز جهانی آمادگی برای مبارزه با اپیدمی برای نخستین بار و در پی شیوع گسترده پاندمی کووید ۱۹ در ۲۰۲۰ برگزار شد. این روز اهمیت و ضرورت سرمایه‌گذاری در سیستم‌های بهداشتی جهانی را برای پیشگیری، شناسایی و واکنش به شیوع بیماری‌های عفونی نشان می‌دهد.