زمانی که بدن یک شخص نتواند به اندازه‌ی کافی انسولین تولید کند یا انسولین تولید شده را درست استفاده کند، آن شخص به دیابت مبتلا خواهد شد.
به مناسبت هفته ملی دیابت در ادامه مطلبی می خوانیم:
زمانی که کلمه دیابت به گوشتان می‌خورد، احتمالاً اولین چیزی
که به ذهنتان می‌رسد قند خون بالاست. دیابت یک بیماری مزمن و پیش‌رونده است.
بیماری دیابت چگونه شروع
می‌شود؟
زمانی که بدن یک شخص
نتواند به اندازه‌ی کافی انسولین تولید کند یا انسولین تولید شده را درست استفاده
کند، آن شخص به دیابت مبتلا خواهد شد. انسولین هورمونی است که لوزه‌المعده یا پانکراس
در بدن تولید می‌کند. این هورمون، قند را از خون گرفته و به داخل سلول‌های بدن
منتقل می‌کند تا بدن از آن قند به عنوان انرژی استفاده کند. در مبتلایان به دیابت
یا میزان انسولین کم است یا انسولین به دلایل گوناگون تأثیر کافی ندارد و سلول‌ها
نمی‌توانند قند موجود در خون را به درستی جذب کنند. در نتیجه، میزان قند یا گلوکز
در خون بالا می‌رود و با گذشت زمان، این موضوع باعث آسیب به برخی اعضای بدن می‌شود.
انواع دیابت که دیابت
نوع یک
و دیابت نوع دو می باشد، در دیابت نوع
یک که به آن دیابت وابسته به انسولین نیز گفته می‌شود و شیوع کمتری دارد، دلایل
ژنتیکی و محیطی علت آغاز بیماری هستند که هنوز به طور کامل هم شناسایی نشده‌اند، افراد
در هر سنی ممکن است که به دیابت نوع یک مبتلا شوند، اگرچه این نوع دیابت در کودکان
و جوانان شایع‌تر است. دیابت نوع دو که از آن به عنوان دیابت غیر وابسته به
انسولین نیز یاد می‌شود، شایع‌ترین نوع دیابت در جهان است که معمولاً به دلیل
مقاومت سلول‌های بدن نسبت به انسولین رخ می‌دهد، دیابت نوع دو در بزرگسالان بیشتر
دیده می‌شود ولی به دلیل اضافه وزن، کاهش تحرک و تغذیه نامناسب شیوع آن در جوانان
و نوجوانان هم رو به افزایش است. گاهی ممکن است دیابت در گروه خاصی مانند زنان رخ
دهد که به آن دیابت بارداری گفته می‌شود. در دیابت بارداری، فرد باردار برای اولین
بار با افزایش قند خون روبرو می‌شود. هرچند علائم و نشانه‌های دیابت بارداری
معمولاً پس از زایمان از بین می‌رود، اما این زنان در آینده مستعد ابتلا به دیابت
نوع دو خواهند بود.
پیش دیابت چیست؟
قبل از ایجاد دیابت
بسیاری از افراد مبتلا به پیش دیابت می شوند. میزان قند خون این افراد بالاتر از
حد طبیعی است ولی نه به آن اندازه که در تعریف دیابت گنجانده شود. پیش دیابت بسیار
شایع است، اما خبر خوب اینکه قابل برگشت هم هست، نکاتی کلیدی هستند که در کنترل
پیش دیابت و جلوگیری از تبدیل آن به دیابت به ما کمک می‌کنند، -کاهش وزن که کاهش
مقدار حتی کم وزن 5 تا 7 درصد می‌تواند تاثیر بسزایی داشته باشد. -ورزش مداوم که 150
دقیقه در هفته ورزش مثل راه رفتن تند، یا سی دقیقه در روز، پنج روز در هفته. -تغذیه
مناسب و سالم. -کنترل استرس
چگونه تشخیص دهیم دیابت
داریم؟
-نوشیدن زیاد مایعات و
تشنگی بیش از حد –پرخوری -تکرر ادرار -خستگی
زیاد از حد -مشکلات بینایی -کاهش وزن -عدم بهبود زخم و عفونت‌های عودکننده که بهتر
است در صورت مشاهده‌ی این علائم، به پزشک مراجعه کنیم.
چه کسانی به دیابت مبتلا
می‌شوند؟
وجود یک یا چند مورد از
علایم زیر که به علایم خطر در دیابت موسوم هستند، احتمال ایجاد دیابت در فرد را
بالا می برد، -افراد کم تحرک -سابقه دیابت در بستگان درجه یک -سابقه دیابت
بارداری یا تولد نوزاد با وزن بالا -افرادی که به علت فشار خون بالا تحت درمان
هستند -زنان با سندرم تخمدان پلی کیستیک -وجود هموگلوبین A1C مساوی یا بیشتر از %5.7
یا اختلال تحمل گلوکز در آزمایش خون یا اختلال گلوکز ناشتا در آزمایش‌های قبلی -ابتلا
به بیماری‌های همراه با مقاومت به انسولین مانند چاقی شدید -سابقه بیماری‌های قلبی
عروقی -چربی خون بالا.
چه غذاهایی باعث بالا
رفتن قند خون و دیابت می‌شوند؟
نشاسته‌ها که شامل غلات پاک شده مثل برنج
سفید، آرد سفید و نان سفید، سیب زمینی سرخ شده می باشند.
سبزیجات که شامل سبزیجات کنسروی با مقدار
زیادی افزودنی نمک، سبزیجات پخته شده با مقدار زیادی کره، پنیر و سس. ترشی و شور در
صورتی که محدودیت مصرف نمک داریم.
میوه
ها که شامل کمپوت‌ها یا دیگر میوه های کنسرو شده همراه شکر، انواع پاستیل، میوه‌های
خشک شده، مربا و ژله، انواع آب‌میوه‌ها می باشند.
پروتئین ها که شامل گوشت سرخ شده، قسمت‌های
چرب گوشت مثل دنده و قلوه‌گاه، سوسیس، کالباس و بیکن، پنیر پرچرب، انواع گوشت
پرندگان با پوست، ماهی سرخ شده می باشند.
لبنیات که شامل شیر پرچرب، ماست پرچرب،
خامه، پنیر پرچرب، بستنی پرچرب
چربی
می باشند.
شیرینی‌جات که شامل هر ماده غذایی که حاوی چربی
ترانس باشد و حجم زیادی از چربی اشباع شده است که اساساً از محصولات حیوانی گرفته
می‌شوند. اگر همراه با دیابت، مبتلا به مشکل قلبی هم هستیم، لازم است در این رابطه
با پزشکمان مشورت کنیم.
نوشیدنی
ها که شامل نوشابه‌های گازدار، آب‌میوه تازه یا نوشیدنی‌های ترکیبی از آب‌میوه‌ها،
چای شیرین، قهوه با شکر و کافی میت، نوشیدنی‌های انرژی‌زا.
بهترین مواد غذایی و
خوراکی برای بیماران دیابتی
نشاسته‌ها که شامل -غلات کامل مثل برنج
سبوبدار، جو دوسر، کینوآ -سیب زمینی شیرین کبابی -غذاهایی که با غلات کامل تهیه
شده و شکر افزودنی ندارند.
سبزیجات که شامل -سبزیجات تازه مانند
اسفناج، کلم پیچ به‌صورت خام یا مختصری بخارپز یا کبابی -سبزیجات منجمد بخارپز -سبزیجات
کنسرو شده در صورتی که نمک اضافی نداشته باشند.
میوه‌ها که شامل -میوه‌ها بهتر است تازه
مصرف شوند -میوه‌های منجمد یا کنسرو شده که شکر افزودنی نداشته باشند -مربا و
مارمالاد کم شکر یا بدون شکر.
پروتئین که شامل -پروتئین‌های
گیاهی مثل حبوبات، خشکبار خام و توفو -ماهی یا غذاهای دریایی -گوشت مرغ یا سایر
پرندگان ترجیحا بافت نرم، مانند بخش سینه و کم چرب و بدون پوست -تخم مرغ
لبنیات که شامل -شیر یک و نیم درصد چربی
-ماست کم چرب -پنیر کم چرب.
چربی‌ها و شیرینی‌جات که شامل -منابع طبیعی از
روغن‌های گیاهی مانند دانه‌های روغنی آفتابگردان -غذاهایی که حاوی چربی امگا 3
هستند مثل ماهی‌ها -روغن هسته انگور، روغن زیتون و کانولا
نوشیدنی‌ها که شامل -آب ساده که طعم
دار نشده باشد یا آب گازدار -چای تلخ شاید با یک برش لیمو -قهوه بدون شیر یا با
شیر کم چرب و شیرین کننده مجاز.
درمان دیابت بدون دارو، -رژیم
غذایی مناسب و تغذیه صحیح با مشورت پزشک معالج -فعالیت فیزیکی منظم 150 دقیقه ورزش
در هر هفته با شدت متوسط مثل پیاده‌روی تند -کاهش وزن -خواب کافی -قطع سیگار -کاهش
استرس.
درمان دارویی دیابت تیپ
یک با انسولین به صورت تزریقی درمان می‌شود. در دیابت نوع دو، علاوه بر انسولین،
دسته‌های مختلفی از داروهای خوراکی یا تزریقی ضد دیابت نوع دو نیز وجود دارند.
هریک از این دسته ها با مکانیسم متفاوتی باعث کاهش قندخون می شوند. مکانیسم‌های
کاهش قند خون توسط این داروها شامل -تحریک پانکراس جهت تولید و آزادسازی بیشتر
انسولین -مهار تولید و آزادسازی گلوکز توسط کبد -مهار آنزیم‌های معده که وظیفه
تجزیه کربوهیدرات‌ها در معده را به عهده دارند -بهبودی حساسیت سلول‌ها به انسولین
-مهار بازجذب گلوکز در کلیه‌ها -تنظیم سرعت عبور موادغذایی از معده.
عوارض دیابت از عوارض
خطرناک دیابت می‌توان به این موارد اشاره کرد، -بیماری کلیوی شایع‌ترین علت بیماری
کلیوی منجر به دیالیز یا پیوند کلیه، دیابت است -مشکلات بینایی
که دیابت
می‌تواند منجر به مشکلات جدی بینایی و حتی نابینایی شود -بیماری‌های
قلبی عروقی که مهمترین علت مرگ در بیماران دیابتی، مشکلات قلبی عروقی است -بیماری
اعصاب محیطی که دیابت با تأثیر بر اعصاب محیطی باعث اختلالات حسی و در
نتیجه ایجاد زخم‌های مزمن در اندام‌ها می‌شود. عفونت ناشی از این زخم‌ها می‌تواند
به قطع عضو منجر شود.
درمان دیابت تیپ دو که اولین
قدم در درمان دیابت نوع دو اصلاح سبک زندگی است که شامل این موارد می‌باشد، -رژیم
غذایی مناسب و تغذیه صحیح با مشورت پزشک معالج -فعالیت فیزیکی منظم (150 دقیقه
ورزش در هر هفته با شدت متوسط مثل پیاده‌روی تند) و کاهش وزن -خواب کافی -قطع
سیگار -کاهش استرس که استفاده از داروهای ضد دیابت زیر نظر پزشک معالج در کنار
اصلاح سبک زندگی به کنترل قند خون کمک خواهد کرد.
قابل ذکر است که قند خون
مناسب برای تمام افراد و تمام سنین یکسان نیست و پزشک بر اساس شرایط بیمار، قند
خون مناسب برای بیمار را تعیین می‌کند.
آیا می‌توان از ابتلا به
دیابت پیشگیری کرد؟
بله، ما می‌توانیم دیابت
را به تعویق بیندازیم یا از آن پیشگیری کنیم. کافی است عادات زندگی خود را تغییر
دهیم.