امروز ۲۶ شهریورماه، مصادف با «روز جهانی اهدای سلول بنیادی خونساز» است؛ روزی برای تجلیل از فرشتگان گمنامی که با اهدای سلول‌های بنیادی خود، شعله زندگی را در وجود بیمارانی که آخرین راه نجاتشان پیوند است، روشن می‌کنند.
به گزارش پایگاه روابط عمومی بهداشت و درمان صنعت نفت گچساران؛ این روز فرصتی برای آشنایی با دستاوردهای علمی این حوزه است. پیشرفت‌های علمی سبب شده تا این فرآورده خونی هر ساله جان تعداد زیادی افراد بیمار در جهان را از مرگ حتمی نجات دهد.
این اقدام خداپسندانه و ساده، می‌تواند یک پایان غم‌انگیز را به قصه‌ای پر از امید و زندگی تبدیل کند.
اهداء سلول‌های بنیادی به بیماران نیازمند علاوه بر یک کار انسانی، آنان را از بیماری مهلک نجات داده و برای سلامتی اهداکننده هم، هیچ ضرری ندارد.
نخستین هدف از گرامیداشت این روز قدردانی از تمام اهداءکنندگان سلول‌های بنیادی در سراسر جهان است از اهداءکنندگان خویشاوند و غیرخویشاوند گرفته تا اهداءکنندگان خون بند ناف، افرادی که سلول‌های خود را اهداء کرده و آن‌هایی که نامشان را در بانک جهانی ثبت کرده و در انتظار پیدا شدن فرد سازگاری هستند تا بتوانند جانش را نجات دهند. از دیگر اهداف گرامیداشت این روز افزایش آگاهی‌ها در میان مردم و سیاست‌گذاران در مورد یک اهداءکننده سلول‌های بنیادی بودن و تاثیری که این پیوند بر زندگی بیماران می‌گذارد، است.
تعریف سلول‌های بنیادی خونی
سلول‌های بنیادی خونی سلول‌های اولیه‌ای هستند که قادرند به هر کدام از سه نوع از انواع سلول‌های خونی اصلی تبدیل شوند؛ گلبول‌های سفید که از ما در برابر عفونت‌ها محافظت می‌کنند، گلبول‌های قرمز که اکسیژن را به سراسر بدن حمل می‌کنند و پلاکت‌ها که به تشکیل لخته خون برای جوش خوردن و ترمیم زخم کمک می‌کنند. سلول‌های بنیادی خونی عمدتا در درون بافت اسفنجی داخل استخوان‌ها یا مغز استخوان یافت می‌شوند. تعداد کمی از این سلول‌ها در خون و بندناف نیز وجود دارند.
پیوند سلول بنیادی خونی چیست
سالانه هزاران مورد ابتلا به سرطان خون و دیگر بیماری‌های خونی در جهان تشخیص داده می‌شود. در گذشته بیماری‌هایی از این دست معمولا کشنده بودند اما امروزه یک پیوند سلول بنیادی خونی می‌تواند درمانی نجات بخش برای بیش از ۷۰ نوع بیماری مختلف باشد. در این نوع از پیوند، سلول‌های بنیادی معیوب بیمار با سلول‌های سالم جایگزین می‌شوند. این پیوند به طور سالانه در بیش از ۵۰ هزار بیمار در جهان صورت می‌گیرد؛ رقمی که روبه افزایش است.
متاسفانه بسیاری از بیماران که می‌توان از این طریق جانشان را نجات داد، از درمانی که شدیدا به آن نیاز دارند محروم می‌مانند زیرا پیدا کردن اهداءکننده‌ای که نوع بافت مشابهی داشته باشد کار ساده‌ای نیست. در نزدیک به یک سوم موارد، می‌توان اهداءکننده مناسب را از میان اعضای خانواده بیمار پیدا کرد اما در سایر موارد برای پیوند موفقیت‌آمیز سلول بنیادی خونی به یک اهداءکننده غیرخویشاوند نیاز است.
چه کسانی به پیوند سلول‌های بنیادی نیاز دارند
ابتلا به بیماری یا مشکلی که جلوی ساخت تعداد کافی از سلول‌های بنیادی را توسط بدن بگیرد، فرد را به پیوند سلول بنیادی خونی نیازمند می‌کند. از جمله بیماری‌هایی که چنین اثری دارند می‌توان به سرطان خون، لنفوم، تالاسمی، کم‌خونی آپلاستیک، کم‌خونی داسی شکل، سندرُم نقص ایمنی مختلط شدید (severe combined immunodeficiency syndrome)، سندرُم‌های میلودیسپلاستیک، نوتروپنی مادرزادی و گرانولوماتوز مزمن اشاره کرد.
افرادی که تمایل به اهدای سلول‌های بنیادی خونساز دارند یا به عبارتی داوطلب پذیره‌نویسی بانک اهدا هستند، فقط یک نمونه خون از آنان برای آزمایش‌های سازگاری نسجی دریافت می‌شود.
براساس این آزمایش، اطلاعات فرد اهداکننده سلول‌های بنیادی خونساز در بانک اهدا ثبت می‌شود. در صورتی که بیماری نیاز به سلول‌های بنیادی خونساز داشته باشد، هم مورد آزمایش سازگاری نسجی قرار گرفته و در صورت نداشتن دهنده سازگار خویشاوند، از فردی که نتایج آزمایش آن با بیمار سازگار بوده، دعوت به اهدای سلول‌های بنیادی می‌شود.
در مرحله اهدای سلول‌های بنیادی مجددا آزمایش سازگاری نسجی با روش‌های حساس‌تری انجام می‌گیرد و در صورت سازگاری، فرد می‌تواند اهدای سلول‌های بنیادی داشته باشد.