کارشناس بهداشت محیط بهداشت و درمان صنعت نفت فارس معتقد است در مواجهه با میکروپلاستیک ها و جهت مدیریت اثرات مخرب آن بر سلامت انسان ها باید به سمت جایگزین‌های پایدار حرکت نمود و در این راستا می‌توان مواد دیگری را نظیر کیسه‌های کاغذی یا بسته‌بندی‌های ساخته‌شده از کاغذ جایگزین کرد که هم اثرات زیست محیطی کمتری دارند و هم در درازمدت به کاهش پسماند پلاستیکی کمک می‌کنند.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی بهداشت و درمان صنعت نفت فارس، مهندس سید محمد مهدی اثنی عشری در ابتدا به تشریح ماده پلاستیک و خصوصیات آن پرداخت و عنوان کرد: پلاستیک همواره با توسعه فناوری های مختلف از جمله کشاورزی و صنایع غذایی همراه بوده و سهم بالایی در آلودگی زیستگاه های نیمه طبیعی و طبیعی دارد، مقادیر قابل توجهی زباله پلاستیکی در سرتاسر جهان تولید می‌شود که منجر به تجمع میلیون‌ها تن در محل‌های دفن زباله و همچنین در دریاها و اقیانوس‌ها می‌شود، جایی که تهدیدی برای حیات وحش و سلامت کلی اکوسیستم است، با وجود این، تولید پلاستیک همچنان در حال افزایش است.
کارشناس بهداشت محیط بهداشت و درمان صنعت نفت فارس اعلام کرد: بر اساس نظر کارشناسان، میزان تولید پلاستیک در دنیا طبق آمار سال 2023، سالانه بیش از 450 میلیون تُن پلاستیک است که اکنون به حدود 460 میلیون تن رسیده است. این رقم معادل حدود 13 میلیون تُن در روز است!
وی افزود: سهم ایران حدود ۴ میلیون و ۳۰۰ تا ۴ میلیون و ۵۰۰ هزار تن انواع محصولات پلاستیکی و پلیمری است و بخش بزرگی از این ۴ میلیون تن زباله پلاستیکی بازیافت نشده و به محیط زیست آسیب‌های جدی وارد می‌کنند.
اثنی عشری اضافه کرد: پلاستیک یکی از عمده عوامل آلودگی، محیط زیست، آب دریاها و اقیانوس‌ها محسوب می‌شود اما بر خلاف تصورات موجود تأثیرات دقیق ریزپلاستیک‌ها بر موجودات زنده و محیط زیست تا حدود زیادی برای دانشمندان نامشخص است.
میکروپلاستیک ها
کارشناس بهداشت محیط بهداشت و درمان صنعت نفت فارس با تعریف میکروپلاستیک ها به توضیح این مهم پرداخت و گفت: میکروپلاستیک ها به ذرات پلاستیکی گفته می شود که به دلیل عوامل محیطی مختلف از جمله قرار گرفتن در معرض نور، تغییرات دما، فرسایش و فعالیت میکروارگانیسم ها به اندازه کمتر از 5 میلی متر کاهش یافته اند. حضور همه جانبه آلودگی میکروپلاستیک ها یک نگرانی رو به رشد است، زیرا مشخص شده است که منابع ضروری مانند آب آشامیدنی، غذا، خاک، اقیانوس‌ها و آب‌های زیرزمینی را آلوده می‌کند. این ذرات به قدری کوچک و سبک هستند که می توانند از طریق هوا و آب منتقل شوند. اخیراً وجود میکروپلاستیک در خاک و بافت گیاهی و همچنین در بدن حیوانات گرده افشان اثبات شده است.
وی افزود: انسان ها همچنین از طریق محصولات غذایی با منشاء گیاهی و حیوانی و همچنین آب آشامیدنی و بسته بندی پلاستیکی مواد غذایی در معرض خطر این آلاینده های مصنوعی قرار دارند. قرار گرفتن در معرض میکروپلاستیک برای انسان از طریق محصولات غذایی با منشاء حیوانی و گیاهی، مواد غذایی افزودنی، نوشیدنی ها و بسته بندی های پلاستیکی مواد غذایی ایجاد می شود. تحقیقات فزاینده در مورد وجود میکروپلاستیک ها در مواد غذایی به ویژه مواد غذایی مانند آب آشامیدنی، شیر، چای، نمک، شکر، عسل و غذاهای دریایی مربوط می شود که در بین آنها میزان بالایی از میکروپلاستیک ها در غذاهای دریایی مشاهده شده است.
کارشناس بهداشت محیط بهداشت و درمان صنعت نفت فارس اضافه کرد: مطالعات صورت‌گرفته در دهه ۱۹۷۰ شروع به بررسی سطح ریزپلاستیک‌ها در اقیانوس‌ها کردند و دریافتند که سطح بالایی از آنها در اقیانوس اطلس و سواحل ایالات متحده وجود دارد. امروزه ۸ میلیون تن ضایعات پلاستیکی به اقیانوس وارد می‌شود. ۲۵۰ هزار تن از این پلاستیک‌ها در حال حاضر در دریا شناور است در حالی که بقیه آن احتمالاً در حال ته‌نشینی و شسته شدن از ساحل هستند.
به گفته وی، یکی از مهمترین حامل های میکرو پلاستیک ها کودهای کشاورزی هستند، در بسیاری کشورها فاضلاب از طریق موادی که به منظور تصفیه به آن اضافه می‌شود در زمین‌های کشاورزی به عنوان کود مورد استفاده قرار می‌گیرد. اضافه شدن مواد تصفیه به فاضلاب آن را تبدیل به مایه ای نیمه جامد شبیه لجن می‌کند که در اصل حاوی ذرات شسته شده از محصولات آرایشی و الیاف مصنوعی موجود در پوشاک شسته شده در ماشین‌های رختشویی هستند مشخص نیست وقتی این ذرات پلاستیک وارد چرخه محیط زیست می‌شوند از کجا سر درمی‌آورند .
روش های ورود میکرو پلاستیک ها و مخاطرات آن
اثنی عشری به اختصار روش های ورود میکرو پلاستیک ها و مخاطرات آن را تشریح کرد.
وی از ورود به زنجیره غذایی گفت و تصریح کرد: میکروپلاستیک‌ها می‌توانند از طریق آبزیان واحشام بلعیده شده و سپس از طریق مصرف این موارد بعنوان مواد غذایی وارد بدن انسان شوند.
اثنی عشری افزود: میکروپلاستیک‌ها می‌توانند در سلول‌ها و بافت‌های بدن تجمع یافته و باعث بروز بیماری‌های مزمن و ایجاد خطرات بالقوه‌ای برای سلامتی شوند.
کارشناس بهداشت محیط بهداشت و درمان صنعت نفت فارس بیان کرد: میکروپلاستیک‌ها می‌توانند در چرخه تجزیه خود آلاینده‌های شیمیایی را جذب کرده و آنها را به بدن انسان منتقل کنند.
به گفته وی، مطالعات نشان داده‌اند که میکروپلاستیک‌ها ممکن است با دستگاه تنفسی، گوارشی، ایمنی، سرطان، ناباروری و تغییرات در کروموزوم‌ها مرتبط باشند.
میکروپلاستیک‌ها در چه مواد غذایی وجود دارند؟
کارشناس بهداشت محیط بهداشت و درمان صنعت نفت فارس در این خصوص اظهار داشت: میکروپلاستیک‌ها به طور گسترده در مواد غذایی رایج مانند شکر، نمک، چای کیسه‌ای، برنج، غذاهای دریایی و آب بطری وجود دارند. این ذرات ریز می‌توانند به بدن انسان نفوذ کرده و به سلامت ما آسیب بزنند.
اثنی عشری افزود:: ماهی‌ها، میگوها و سایر آبزیان می‌توانند میکروپلاستیک‌ها را از آب جذب کرده و وارد زنجیره غذایی کنند، الیاف پلاستیکی موجود در چای کیسه‌ای می‌توانند میکروپلاستیک‌ها را وارد بدن کنند.
وی گفت: میکروپلاستیک‌ها در برنج نیز یافت شده‌اند و می‌توانند از طریق مصرف برنج وارد بدن شوند، همچنین میکروپلاستیک‌ها می‌توانند در فرآیند تولید شکر و نمک نیز وجود داشته باشند و برخی از آب‌های بطری نیز حاوی میکروپلاستیک‌ها هستند.
اقدامات لازم برای کاهش خطرات:
اثنی عشری انتخاب محصولات طبیعی و بدون بسته‌بندی پلاستیکی را راهکاری در جهت کاهش میزان قرار گرفتن در معرض میکروپلاستیک‌ها دانست و اذعان داشت که شستشوی دقیق مواد غذایی قبل از مصرف می‌تواند میکروپلاستیک‌های سطحی را حذف کند.
وی اجتناب از بسته‌بندی‌های پلاستیکی را ضروری برشمرد و اظهار کرد: استفاده از بسته‌بندی‌های غیرپلاستیکی و قابل بازیافت می‌تواند از ورود میکروپلاستیک‌ها به مواد غذایی جلوگیری کند و استفاده از فیلترهای تصفیه آب نیز می‌تواند میزان میکروپلاستیک‌ها در آب آشامیدنی را کاهش دهد.
توجه:
کارشناس بهداشت محیط بهداشت و درمان صنعت نفت فارس ادامه داد: با وجود این که تحقیقات در مورد میکروپلاستیک‌ها در حال افزایش است، اما هنوز اطلاعات زیادی در مورد اثرات بلندمدت آنها بر سلامت انسان وجود ندارد. بنابراین، مهم است که از هر دو اقدام پیشگیری و آگاهی در این زمینه پیروی کنیم، بنابراین بررسی تاثیر میکروپلاستیک ها بر سلامت انسان و ایجاد هشدار و جلوگیری از انتقال میکروپلاستیک ها در زنجیره غذایی می تواند حائز اهمیت باشد.
وی توضیح در این خصوص داد: میکروپلاستیک‌ها در سلول‌ها و بافت‌ها تجمع می‌کنند و منجر به بیماری‌های بیولوژیکی مزمن و خطرات بالقوه سلامتی می‌شوند، از جمله به اختلالات دستگاه تنفسی و گوارشی، ایمنی، سرطان، ناباروری و تغییرات در کروموزوم‌ها می توان اشاره کرد. میکرو آلاینده های متصل به میکروپلاستیک ها نیز می توانند از طریق غذا و نوشیدنی وارد بدن شوند. با این حال، مطالعات نوینی اخیرا در این زمینه در حال انجام است. بررسی وجود میکروپلاستیک در مواد غذایی مختلف و روش‌های استاندارد آنالیز میکروپلاستیک‌ها و ریزآلاینده‌ها در این مبحث توصیه می‌شود.
به گفته اثنی عشری، از طرفی مطالعه بر روی زنبورهای عسل می تواند در این زمینه حائز اهمیت باشد. زنبورها شاخص بیولوژیکی سطوح آلودگی محیطی هستند و یکی از ویژگی‌های متمایز آنها ظرفیت بالای پرواز و دسترسی آنها به مکان‌های غیرقابل دسترس است. هنگام جست‌وجوی غذا، ارگانیسم‌های گرده‌افشان مانند زنبورهای عسل با طیف متنوعی از عناصر محیطی از جمله گیاهان، هوا، آب و خاک در تماس هستند. زنبورهای عسل می‌توانند هر روز تا ۱۲ کیلومتر مربع فاصله از کندو را طی کنند تا شهد، گرده و آب را جمع‌آوری کنند، که باعث می‌شود در طول پرواز، حامل‌های بالقوه میکروپلاستیک ها باشند. قرار گرفتن زنبورهای عسل در معرض میکروپلاستیک ها می تواند منجر به آلودگی محصولات زنبور عسل مانند عسل، موم، گرده و ژل رویال شود که ایمنی مواد غذایی را با خطر مواجه کند.
چه باید کرد !!!!
این کارشناس بهداشت محیط در بهداشت و درمان صنعت نفت فارس به ارائه راهکارهای جهت حذف و یا مدیریت پلاستیک نمود و تاکید کرد: توقف تولید پلاستیک‌های یک بار مصرف، پرهیز از بسته‌بندی با پلاستیک، ننوشیدن آب از بطری پلاستیکی و اقداماتی مانند این در درازمدت می‌توانند به بحران پسماندهای پلاستیکی که انسان و تمام سویه‌های اکوسیستم زمین را به خطر انداخته است، خاتمه دهند، بنابراین برای حرکت به سمت جایگزین‌های پایدار، می‌توان مواد دیگری را هم جایگزین کرد که هم اثرات زیست‌محیطی کمتری دارند و هم در درازمدت به کاهش پسماند پلاستیکی کمک می‌کنند، از جمله کیسه‌های کاغذی یا بسته‌بندی‌های ساخته‌شده از کاغذ گزینه مناسبی به جای کیسه‌های پلاستیکی هستند. کاغذ زیست‌تخریب‌پذیر است و در طبیعت سریع‌تر تجزیه می‌شود.
اثنی عشری افزود: بسته‌بندی‌هایی که از مقوا ساخته شده‌اند، هم قابلیت بازیافت دارند و هم برای بسیاری از کاربردهای جایگزین پلاستیک قابل استفاده هستند، پلاستیک‌های زیستی نیز از منابع طبیعی مانند نشاسته ذرت یا قندها ساخته شده و پس از استفاده در محیط زیست تجزیه می‌شوند، پلاستیک‌های کمپوست‌پذیر در شرایط کمپوست خانگی یا صنعتی به مواد بی‌ضرر تجزیه می‌شوند.
به گفته وی، استفاده از این نوع پلاستیک‌ها در صنایع غذایی و بسته‌بندی رشد یافته است،کیسه‌های ساخته‌شده از پارچه‌های طبیعی مثل پنبه، کنف، یا چوب گزینه‌های مناسبی برای حمل کالاها و مواد خوراکی هستند، این کیسه‌ها قابل شست‌وشو و چندین‌بار مصرف هستند، همچنین برخی از کیسه‌ها از مواد پلی‌استر بازیافتی ساخته می‌شوند که هم دوام بالایی دارند و هم بارها قابل استفاده‌اند، برای نوشیدنی‌ها نیز می‌توان از بطری‌های فلزی مانند فولاد ضدزنگ یا شیشه‌ای به جای بطری‌های پلاستیکی استفاده کرد. این بطری‌ها به‌راحتی قابل شست‌وشو و چندبار مصرف هستند و در طبیعت تجزیه نمی‌شوند.
