روز جهانی جمعیت

حتما شما هم می‌دانید که در حال حاضر جمعیت جهان از 7میلیارد نفر فراتر رفته است. در 35 سال گذشته جمعیت جهان بیش از 2 میلیارد نفر بیشتر شده است، موضوعی که جای تأمل دارد. مسائل جمعیتی، نکات بسیاری را شامل می‌‎شود، از تنظیم خانواده، برابری جنسیتی و اثرات زیست‌محیطی جمعیت گرفته تا نگرانی‌‎های حقوق بشری.

روز جهانی جمعیت زمانی برای برجسته‌کردن مشکلات فزایندۀ جمعیتی در جهان است. جهان منابع محدودی دارد که ناپایدار هستند، این نکته به ما یادآوری می‌کند که افزایش بیش از اندازۀ جمعیت جهان، می‌تواند مسئله‌ای جدی و مشکل‌زا باشد. از سوی دیگر آگاهی از تأثیر جمعیت بیشتر بر روند توسعۀ کشورها و همین‌طور وضعیت محیط زیست هم بسیار مهم است. هرچه تعداد افراد در جهان افزایش یابد، منابع مالی کمتری به برنامه‌های توسعه‌ای اختصاص خواهد یافت. از سوی دیگر جمعیت بیشتر، منابع طبیعی بیشتری برای زندگی نیاز دارد، مسئله‌ای که می‌تواند اثرات بدی بر محیط زیست کشورها بگذارد.

افزایش جمعیت همچنین مشکلات سلامتی زنان در دوران بارداری و زایمان را افزایش می‌دهد و نیاز به تنظیم خانواده، برابری جنسیتی و سلامت مادر را بیش از هر زمان دیگری مهم جلوه می‌دهد. نکتۀ دیگر آن است که افزایش جمعیت بر جامعه فشار مضاعفی وارد می‌کند، زیرا در جمعیت بزرگ‌تر امکان بروز جنایات، به‌ویژه در زمینۀ نابرابری جنسیتی و حقوق بشر بسیار بیشتر از جوامعی است که جمعیت متوسطی دارند. مشکلی که متأسفانه در کشورهای توسعه‌نیافته بیشتر ممکن است اتفاق افتد.

 

دانستنی‌های جمعیت جهان

جمعیت کنونی جهان در سال 2022 حدود 7.8 میلیارد نفر است.

چین با حدود یک میلیارد و 443میلیون نفر پرجمعیت‌ترین کشور جهان است.

هندوستان با یک میلیارد و 390 میلیون نفر رتبۀ دوم جمعیت را در میان کشورهای جهان دارد.

8هزارسال قبل و هنگام اولین انقلاب کشاورزی در تاریخ بشر، جمعیت جهان 4میلیون نفر بود.

براساس پیش‌بینی‌های انجام شده، 200 سال طول می‌کشد تا جمعیت فعلی جهان دوبرابر شود.

سازمان ملل پیش‌بینی‌کرده است در سال 2057 جمعیت جهان به 10میلیارد نفر برسد.

براساس تحقیقات سازمان ملل اکنون 31 درصد مردم جهان مسیحی و 23 درصد آنان مسلمان هستند.

هر سال90 میلیارد تُن مواد، از منابع زمین برای رفع نیازهای جمعیت ساکن آن برداشت می‌شود.

 

خطرات و مشکلات ازدیاد جمعیت

کمبود غذا: روزانه 25 هزار نفر در جهان به دلیل سو تغذیه و بیماری‌های ناشی از کمبود غذا جان خود را از دست می‌دهند که از این بین 18 هزار نفر کمتر از پنج سال سن دارند. به دنبال رشد کنترل‌نشده جمعیت، تولید و پخش مواد غذایی نیز محدود شده است.

کمبود آب: یک میلیارد نفر در سراسر جهان به آب سالم برای مصرف خوراکی، بهداشت و کشاورزی دسترسی ندارند زیرا سفره‌های زیرزمینی آب بسیار سریعتر از اینکه بخواهند دوباره ظرفیت خود را به دست آورند و یخ‌ها ذوب شوند، تخلیه می‌شوند.

کمبود منابع نفت و گاز: حجم منابع سوخت‌های فسیلی محدود است که این منابع محدود نیز با سرعت و شدت کنترل نشدنی در حال استفاده هستند. در همین رابطه واژه «پیک نفتی» بدین معناست که به احتمال زیاد حد فاصل سال‌های 2015 تا 2020 میلادی تولید و استخراج نفت به اوج خود می‌رسد و سپس رفته رفته رو به کاهش می‌رود.

آلودگی هوا: ابتلای کودکان به بیماری آسم طی دو دهه گذشته افزایش یافته است زیرا به دنبال افزایش جمعیت، تعداد خودروها و کارخانجات افزایش یافته است. افراد ساکن کشورهای توسعه نیافته که مردمِ آنها همچنان برای آشپزی و گرم کردن خانه‌ها به سوزاندن چوب و فضولات دام‌ها وابسته هستند نیز در معرض خطرات ناشی از آلودگی هوا قرار دارند.

تخریب لایه اوزون: مواد شیمیایی متصاعد شده از صنایع انسانی نظیر گازهای کلروفلور و کربن (CFCs)، لایه اوزون را نابود می‌کنند. استفاده از برخی از انواع بسیار خطرناک CFCها در بسیاری از کشورها ممنوع شده است. اما اثرات ماندگار و مخرب آنها همچنان به لایه اوزون آسیب می‌رساند. در حال حاضر لایه اوزون با سرعت 4 درصد در هر 10 سال در حال تخریب است.

ازدحام جمعیت: خانه‌های پرجمعیت و تقسیم فضای محدود خانه میان تعداد زیاد افراد می‌تواند منجر به مشکلات بهداشتی، خشونت، ازدحام، بیکاری، آلودگی هوا، مشکلات اجتماعی و تنش شود. این مساله همچنین خطر گسترش بیماری‌های عفونی را نیز افزایش می‌دهد.

خطر جنگ و درگیری‌ها: بسیاری از جنگ‌های خونبار و طولانی‌مدت در دهه‌های پیشین بر اثر بالا رفتن جمعیت و درگیری بر سر منابع شکل گرفت. کشتار 1994 میلادی در رواندا و قتل عام اقوام «توتسی» و «هوتو» تنها نمونه‌هایی از کشت‌ و کشتارهایی هستند که از عوامل محیطی نظیر کمبود زمین و فعالیت‌های ناپایدار کشاورزی ناشی شده‌اند.

 

چالش‌های جمعیتی ایران

موضوع کنترل جمعیت در دهه‌های گذشته و خطر پیری جمعیت ایران در دهه‌های پیش رو مسائلی هستند که شرایط فعلی کشور را چالش‌‎برانگیز می‌کنند. از سوی دیگر مشکلات اقتصادی، بیکاری و فقر تمایل به فرزندآوری را کاهش داده است.

در دهه‌های گذشته برنامه‌های تنظیم خانواده به شکلی مشخص در ایران اجرا می‌شد. هدف از این برنامه‌ها نه مبارزه با جمعیت بلکه برنامه‌ریزی برای رشد معقول آن بود. یکی از اصلی‌ترین محورهای برنامه‌های تنظیم خانواده در ایران، ارتقای سلامت مادر و کودک از طریق آگاهی‌رسانی به جامعه و تسهیل دسترسی به خدمات تنظیم خانواده در بخش‌های دولتی و خصوصی بود. با این حال در سال‌های اخیر، ترس از پیرشدن جمعیت موجب شده است، فرزندآوری دوباره تشویق شود. موضوعی که به حمایت‌ و ارائۀ خدمات عمومی بسیاری نیاز دارد.

تنظیم خانواده از راه های مختلفی می تواند سبب ارتقای سلامت مادر وکودک وجامعه شود. مهم ترین آنها عبارتند از:

توانمند کردن جامعه در زمینه محدود کردن بارداری ها به بهترین دوره های سنی برای بارداری

ایجاد توانایی برای تصمیم گیری درباره تعداد بارداری ها و زایمان ها ومحدود کردن آنها.

 

پیشگیری از اقدام به سقط

محدود کردن خطراتی که بارداری و زایمان می تواند درپی داشته باشد،یکی از معضلات بهداشتی و اجتماعی درزمینه برنامه های تنظیم خانواده حاملگی های ناخواسته می باشد، حاملگی نا خواسته اثر مستقیم بر افزایش مرگ و میر زنان دارد. بارداریهای نا خواسته بارداری های پر خطری را تشکیل می دهند که متاسفانه مادر به دلیل نخواستن فرزند یا به سمت سقط مراجعه میکند (25 درصد )که عوارض زیادی را به دنبال دارد و حتی منجر به مرگ مادر و یا موارد دیگری از پارگی رحم و انواع جراحی های غیر ضروری خواهد شد و یا از طرف دیگر این مادران به علت نا خواسته بودن بارداری تحت مراقبت های جدی دوران بارداری قرار نمی گیرند و همین موضوع میتواند عوارض جدی را برای مادر و نوزاد به دنبال داشته باشد.

در کشور ما علیرغم دسترسی آسان به وسایل پیشگیری از بارداری سالیانه حدود 400 تا 500 هزار حاملگی ناخواسته اتفاق می افتد که حدود 18.7 درصد حاملگی های نا خواسته همزمان با استفاده از روشهای پیشگیری از بارداری بوده است و بیشترین روش پیشگیری از بارداری مورد استفاده در بارداری های ناخواسته روش کاندوم و منقطع می باشد.

کاهش میزان حاملگی ناخواسته از طریق زیر امکان پذیر میباشد.:

1 -  افزایش پوشش روشهایی با اثر بخشی بالا . مثل روشهای توبکتومی (بستن لوله در زنان )، وازکتومی(بستن لوله در مردان )، آمپولهای تزریقی وIUD

2 -  استفاده صحیح از روشهایی همچون انواع قرصها.

3 - کاهش مصرف روشهایی که شکست بالایی دارند، مثل کاندوم، روش طبیعی

4 - توجه خاص به خانمهای 15 تا 49 ساله همسرداری که دارای یکی از شرایط ذیل باشند وتشویق آنان به استفاده از روشهای پیشگیری از حاملگی:

الف) خانم هایی که حاملگی اخیرشان ناخواسته بوده وقبل از حاملگی اخیر از هیچ روش پیشگیری استفاده نکرده بودند.

ب) خانم هایی که درحال حاضر فرزند نمی خواهند وعلی رغم این مسئله از هیچ روش پیشگیری استفاده نمی کنند.

5 - افزایش آگاهی زوجین به منظور استفاده از روشهای پیشگیری از بارداری

6 - افزایش مشارکت مردان در استفاده از روش های مدرن پیشگیری از بارداری مثل وازکتومی

7 - استفاده صحیح از روش های اورژانس پیشگیری از بارداری

استفاده دقیق وموثر از روشهای تنظیم خانواده باعث کاهش چشمگیر مرگ و میر مادران گشته، و از تولد کودکانی که آینده ای نا بسامان خواهند داشت تا حد زیادی جلوگیری میکند. علاوه بر آن به زنان به عنوان نیمی از جامعه این فرصت را میدهد تا با پایان دادن به نگرانی از یک حاملگی ناخواسته و تعیین زمان بچه دار شدن فرصت بیشتری برای سرمایه گذاری در آموزش، کار، و دیگر فعالیت های اجتماعی داشته باشند.