برگزاری کلاس آموزشی غده تیروئید

 

(قسمت دوم) 

 کم کاری غده تیروئید چیست و چه نشانه هایی دارد؟ نشانه های کم کاری غده تیروئید، درمان بیماری، ندول تیروئید ، علائم ندول تیروئید، انواع سرطان تیروئید، علائم سرطان تیروئید، تیروئیدیت هاشیموتو، درمان

 

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی بهداشت ودرمان صنعت نفت شمال شرق، دکتر فهیمه ثمره محمدیان متخصص بیماریهای داخلی در قسمت دوم این کلاس آموزشی عنوان کرد :

 

کم کاری غده تیروئید چیست و چه نشانه هایی دارد؟

دکتر محمدیان درباره درمان کم کاری غده تیروئید اظهار داشت: هیپوتیروئیدی یا کم کاری غده تیروئید هنگامی ایجاد می شود که غده تیروئید نتواند به میزان کافی و مورد نیاز بدن هورمون های تیروئیدی را تولید نماید و در نتیجه تعادل طبیعی واکنش های شیمیایی در بدن از بین می رود. شیوع این بیماری در خانم های مسن (بالاتر از ۵۰سال) بیشتر است. این بیماری شایع ترین بیماری غدد درون ریز پس از دیابت می باشد که اغلب در مراحل اولیه علایم خاصی ندارد و با گذشت زمان بروز می کنند.

ضعف و خستگی، یبوست، افزایش حساسیت به سرما، پوست خشک، خشن و سرد؛ افزایش وزن، خواب آلودگی، ورم صورت، افزایش سطح کلسترول خون، ضعف عضلانی، درد و ورم مفاصل، اختلالات قاعدگی، ناخن و مو نازک و شکننده، مشکلات روحی و روانی مانند افسردگی.

اگر چه بیماری کم کاری غده تیروئید بیشتر در خانم های میانسال دیده می شود، اما می تواند نوزادان، کودکان و نوجوانان را نیز درگیر نماید.

درمان بیماری

درمان کم کاری تیروئید با مصرف روزانه هورمون تیروئید صورت می گیرد. این داروی خوراکی با برگرداندن سطح هورمون های تیروئید به میزان نرمال سبب بهبود علایم بیماری می شود. به دلیل تغییر در میزان دوز مورد نیاز دارو، مراجعات دوره ای به پزشک در راستای کنترل سطح هورمون های تیروئیدی و دوز مناسب دارو توصیه می شود. مصرف بیش از اندازه این دارو می تواند منجر به بروز علایمی همچون بی خوابی، لرزش، افزایش اشتها و افزایش ضربان قلب شود.

توصیه های پزشکی 

۱. مصرف داروی هورمون تیروئید به هیچ وجه نباید خودسرانه و به دلیل بهبود علایم قطع شود؛ تنها پزشک می تواند با توجه به روند بیماری، میزان داروی مصرفی را کم، زیاد یا قطع نماید.

۲. مصرف برخی موادغذایی، مکمل ها و داروها می توانند جذب این دارو را تحت تأثیر قرار دهند. بهترین زمان برای مصرف داروی «لووتیروکسین» نیم ساعت پیش از صبحانه و به همراه آب است. مصرف همزمان داروی لووتیروکسین به همراه موادغذایی و مکمل های حاوی آهن یا کلسیم، شربت های حاوی آلومینیوم هیدروکسید و داروی کلستیرامین می تواند منجر به کاهش جذب دارو شود؛ در نتیجه این داروها و موادغذایی باید به فاصله ۴ تا ۵ ساعت از داروی لووتیروکسین مصرف شود.

۳. در صورت استفاده از داروهای ضدانعقاد خوراکی مانند وارفارین، حتماً پزشک خود را مطلع سازید، چرا که به تنظیم دوز دارو نیاز است.

۴. در مواردی که بیمار قادر به بلعیدن قرص نباشد، می توان قرص ها را خُرد کرده و با آب مصرف نمود.

۵. مصرف غذاهای دریایی، انواع سبزی، لبنیات، تخم مرغ و نمک های یُددار برای بیماری مفید است.

۶. مصرف زیاد کلم، شلغم، هلو، بادام زمینی، دانه های سویا و اسفناج توصیه نمی شود و باید محدود شود.

۷. برخی اوقات کم کاری تیروئید می تواند بعلت مصرف داروهایی چون لیتیوم کربنات یا آمیودارون ایجاد شود. در صورت مصرف اینگونه داروها، مشاوره با پزشک و انجام آزمایشات دوره ای برای تعیین سطح هورمون های تیروئیدی لازم و ضروری است.

ندول تیروئید  

ندول تیروئید برآمدگی هایی هستند که در غدد تیروئید به وجود میآیند. رشد غیرعادی بافتهای تیروئید اغلب در لبه های آن اتفاق میافتد به همین دلیل گلو برآمده احساس میشود. اگر ندولها بزرگ باشند یا در افراد لاغر به وجود بیایند این برآمدگی در جلوی گردن قابل مشاهده است.

بیش از 95 درصد از ندولهای تیروئید خوش خیم هستند.

احتمال ابتلا به ندول تیروئید با افزایش سن بیشتر میشود.

نیمی از افراد 50 ساله ،60 درصد افراد 60 ساله ،  70 درصدساله دارای حداقل یک ندول تیروئید هستند.

علائم ندول تیروئید 

اغلب ندولهای تیروئید علائمی ندارند. گاهی ندولها باعث ایجاد درد میشوند و در موارد بسیار نادر برخی بیماران دچار مشکل بلعیدن شده اند زیرا ندول بزرگ شده و در موقعیتی قرار گرفته که مانع عبور غذا از مری میشود. گاهی اوقات فردی برای مشکلی مانند بیماری غدد پاراتیروئید، بیماری سرخرگ کاروتید یا گردن درد به دکتر مراجعه کرده و در زمان سیتی اسکن، ام آر آی یا سونوگرافی، ندول تیروئید نیز تشخیص داده میشود. ندولهای تیروئیدی که اینگونه به صورت اتفاقی تشخیص داده میشوند احتمال سرطانی شدنشان از یک درصد هم بسیار کمتر است.

علت ایجاد ندول تیروئید

گاهی اوقات رشد بیش ازحد تیروئید باعث شکل گیری یک یا چند ندول میشود. دلیل این اتفاق مشخص نیست. شکل گیری ندولها نگرانی در مورد سرطان را افزایش میدهد. خوشبختانه احتمال سرطان بسیار کم است و فقط در کمتر از 5 درصد ندولها اتفاق میافتد. ندول بیشتر در کسانی به وجود میآید که بدنشان به اندازه ی کافی ید دریافت نمیکند یا خانواده شان سابقه ی این بیماری را داشته اند. ید عامل ساخته شدن هورمون تیروئید است. 

انواع سرطان تیروئید

محققان تا کنون توانسته اند سرطان تیروئید را به چهار دسته کلی تقسیم بندی کنند:

سرطان تیروئید پاپیلاری

این نوع از سرطان ، شایع ترین گونه در بین انواع سرطان تیروئید است و بیش از 80 درصد موارد به این نوع سرطان مبتلا هستند. تومور غده تیروئید در این گونه سرطان به آرامی رشد می کند اما معمولاً به گره های لنفاوی ناحیه گردن سرایت می کند. با این حال، در این گونه سرطان تیروئید شانس بازگشت و درمان بیماران مطلوب است.

سرطان تیروئید فولیکولار

 این گونه ، در حدود ده الی پانزده درصد از کل موارد ابتلا به سرطان تیروئید را تشکیل می دهد و ممکن است مانند سرطان تیروئید پاپیلاری به گره های لنفاوی گردن سرایت کند. با این حال، احتمال پخش این سرطان از طریق رگ های خونی بیشتر است.

سرطان تیروئید مدولاری

 این سرطان تنها چهار در صد از کل مبتلایان را تشکیل می دهد. تشخیص آن در مراحل اولیه امکان پذیر است چون سبب تولید هورمونی به نام کلسیتونین می شود که پزشکان با مشاهده آن در آزمایش خون متوجه وجود سرطان تیروئید مدولاری می شوند.

سرطان تیروئید آناپلاستیک

این گونه از سرطان تیروئید شدیدترین نوع آن است زیرا به سرعت در سایر بخش های بدن تکثیر می شود و درمان آن به سختی انجام می شود.

 علائم سرطان تیروئید

اغلب بیماران مبتلا به سرطان تیروئید معمولاً در مراحل اولیه علائمی از خود بروز نمی دهند و این امر به دلیل این است که این بیماری در مراحل اولیه علائم بسیار کمی درد. با بزرگ شدن تومور و پیشرفت سرطان ، بیماران معمولاً علائم زیر را تجربه می کنند:

درد گردن و گلو که تا گوش ادامه پیدا می کند

احساس توده در گردن ، مشکل در بلع ، تغییرات در صدا و خش خش کردن صدا ،سرفه های گاهاً شدید

البته مشاهده علائم ذکر شده همیشه به معنای وجود این سرطان نیست. پس جای نگرانی زیادی وجود ندارد چون گاهی ممکن است توده ها و ورم ناحیه گلو در اثر عفونت های ویروسی یا باکتریایی باشد. در صورت مشاهده این علائم ، در اولین فرصت به پزشک خود مراجعه کنید تا با انجام آزمایشات لازم از بیخطر بودن این علائم اطمینان حاصل کنید.

چه عواملی سبب ایجاد سرطان تیروئید می شوند؟

این متخصص داخلی افزود : مانند سایر گونه های سرطان، هنوز علت اصلی ایجاد سرطان تیروئید در افراد ناشناخته است. با این حال ، عواملی وجود دارد که ریسک ابتلا به این سرطان را افزایش می دهند.

سندروم های ژنتیکی ارثی ، کمبود ید در بدن ، قرار گرفتن در معرض پرتوهای خطرناک

برخی افراد در طول زندگی نیازمند دریافت پرتودرمانی از ناحیه گردن هستند که این امر ریسک ابتلا به سرطان تیروئید را افزایش می دهد.

سرطان تیروئید در زنان بیشتر از مردان شیوع دارد. زنان معمولاً در چهل الی پنجاه سالگی مبتلا به این سرطان می شوند. این در حالیست که سن ابتلا به این سرطان در مردان عموماً بین شصت تا هفتاد سال است. سرطان تیروئید فولیکولار معمولاً در نژاد سفید پوست رایج تر است و بیشتر زنان دچار آن می شوند. این سرطان ممکن است در هر سنی ایجاد شود. به عنوان مثال سرطان تیروئید فولیکولار در افراد بین سی الی پنجاه سال شایع تر است.

روش های درمان سرطان تیروئید

روش های متعددی برای درمان سرطان تیروئید وجود دارد و انتخاب این شیوه های درمانی تا حد زیادی بستگی به نوع و استیج سرطان دارد. علاوه بر این، عواملی چون سن، شرایط عمومی بیمار و موارد دیگر ممکن است در انتخاب تأثیرگذار باشند.

جراحی

خط اول مقابله با سرطان تیروئید در اغلب موارد جراحی است. در صورتی که در طول فرایند جراحی کل غده تیروئید برداشته شود به آن تیروئیدکتومی گفته می شود و در صورتی که بخشی از تیروئید حذف شود ، به این عمل لوبکتومی (Lobectomy) گفته می شود. جراحی این سرطان ممکن است علاوه بر حذف کل یا بخشی از غده تیروئید، همراه با حذف گره های لنفاوی ناحیه گردن باشد که بستگی به شدت و استیج سرطان دارد.

تیروئیدیت (التهاب غده تیروئید) 

علائم تیروئیدیت چه آنهایی که با کم‌کاری تیروئید و چه آنهایی که با پرکاری تیروئید مرتبط هستند، به طور معمول در چند مرحله شکل می گیرند. یک معاینه بالینی در کنار آزمایش های خون و تصویربرداری برای تشخیص تیروئیدیت نیاز هستند. درمان بر اساس نوع تیروئیدیت و علائمی که بیمار تجربه می کند، انتخاب خواهد شد.

انواع و دلایل تیروئیدیت

انواع تیروئیدیت را می توان بر اساس سبب شناسی زمینه ای (دلیل یا منشا) آنها دسته بندی کرد.

تیروئیدیت هاشیموتو

تیروئیدیت هاشیموتو که به نام بیماری هاشیموتو نیز شناخته می شود، به واسطه حمله سیستم ایمنی بدن فرد به غده تیروئید و در نهایت تخریب آن رخ می دهد. این بیماری خودایمنی مادام العمر موجب کم‌کاری دائمی تیروئید می شود.

تیروئیدیت هاشیموتو بین زنان، به ویژه آنهایی که در بازه سنی 30 تا 50 سال قرار دارند و در افرادی مبتلا به بیماری های خودایمنی دیگر مانند دیابت نوع 1 یا آرتریت روماتوئید شایع‌تر است.

تیروئیدیت تحت حاد

تیروئیدیت تحت حاد به واسطه یک عفونت ویروسی شکل می گیرد. این شرایط در دو مرحله رخ می دهد که شامل یک مرحله پرکاری تیروئید و یک مرحله کم‌کاری تیروئید و به دنبال آن بهبودی است. مرحله پرکاری تیروئید موجب افزایش حساسیت به لمس غده تیروئید و بزرگ شدن غیرعادی آن (گواتر) می شود.

همانند تیروئیدیت هاشیموتو، این نوع از التهاب غده تیروئید بین زنان، به ویژه آنهایی که در بازه 30 تا 50 سال قرار دارند، شایع‌تر است.

تیروئیدیت پس از زایمان

تیروئیدیت پس از زایمان زمانی رخ می دهد که غده تیروئید پس از تولد نوزاد و سقط جنین عمدی یا غیر عمدی ملتهب می شود. این شرایط موجب پرکاری تیروئید، کم کاری تیروئید یا هر دو (یک مرحله به دنبال مرحله دیگر) به صورت موقتی می شود.

تیروئیدیت پس از زایمان به طور معمول بین زنان مبتلا به بیماری های خودایمنی دیگر شایع‌تر است. برخی زنان که تیروئیدیت پس از زایمان را تجربه می کنند با کم‌کاری تیروئید دائمی مواجه می شوند.

تیروئیدیت خاموش (بدون درد)

تیروئیدیت خاموش که به نام تیروئیدیت بدون درد نیز شناخته می شود موجب پرکاری خفیف و کوتاه مدت تیروئید می شود که گاهی اوقات با یک مرحله کم‌کاری تیروئید و سپس بهبودی دنبال می شود. در این نوع از تیروئیدیت، غده تیروئید اندازه عادی خود را حفظ کرده یا اندکی بزرگ می شود اما بیمار هیچ دردی را در گردن خود احساس نمی کند.

این شرایط اغلب به واسطه یک مساله خودایمنی شکل می گیرد به این معنی که حمله سیستم ایمنی بدن مقصر بروز التهاب است.

تیروئیدیت ناشی از دارو

برخی داروها می توانند موجب التهاب در غده تیروئید (بیشتر تیروئیدیت بدون درد) با اثرات متغیر بر عملکرد تیروئید شوند.

مانند:اینترفرون آلفا، آمیودارون،لیتیوم  

تیروئیدیت در اثر تابش اشعه

تیروئیدیت در اثر تابش اشعه ممکن است طی روزهایی که بیمار رادیو ید درمانی برای بیماری گریوز (یک بیماری خودایمنی که موجب پرکاری تیروئید می شود) را دنبال می کند، رخ دهد.

این نوع از تیروئیدیت ممکن است موجب ناراحتی خفیف در گردن و گاهی اوقات بدتر شدن موقتی علائم پرکاری تیروئید شود.

تیروئیدیت عفونی حاد

تیروئیدیت عفونی حاد زمانی رخ می دهد که هر باکتری مانند استافیلوکوک یا استرپتوکوک غده تیروئید را آلوده می کند. به طور کلی، این یک نوع نادر از تیروئیدیت است و بیشتر بین کودکان شایع است.

تیروئیدیت عفونی مزمن

تیروئیدیت عفونی مزمن به طور معمول توسط یک قارچ ایجاد شده و احتمال وقوع آن در بیمارانی با سیستم ایمنی ضعیف بیشتر است. حساسیت به لمس غده تیروئید در این مورد نسبت به تیروئیدیت عفونی حاد کمتر است و در هر دو سمت گردن رخ می دهد. برخی بیماران مبتلا به این نوع از تیروئیدیت با کم‌کاری تیروئید مواجه می شوند.

علائم تیروئیدیت

خستگی، افزایش وزن خفیف ،خشکی پوست ،کاهش تعریق ، یبوست، عدم تحمل سرما

اگر تیروئیدیت موجب نابودی سریع سلول های تیروئید شود، هورمون های تیروئید به سرعت از غده تیروئید خارج شده و وارد جریان خون بیمار می شوند. این روند به نام تیروتوکسیکوز شناخته می شود و موجب علائم پرکاری تیروئید مانند موارد زیر می شود:

افزایش تعریق ، عدم تحمل گرما، اضطراب، بی خوابی ،کاهش وزن حتی زمانی که میزان غذای مصرفی تغییری نکرده است، ضربان سریع قلب، دفع مدفوع مکرر، خستگی و ضعف

تشخیص

تشخیص تیروئیدیت از طریق معاینه بالینی، آزمایش های خون و برخی آزمایش های تصویربرداری انجام می شود.

معاینه بالینی

افزون بر بررسی دقیق علائم بیمار، پزشک سابقه پزشکی وی مانند تجربه بارداری، عفونت ویروسی، یا سابقه بیماری خودایمنی را بررسی می کند. بررسی داروهایی که فرد مصرف می کند و سابقه خانوادگی ابتلا به بیماری تیروئید و معاینه دقیق غده تیروئید نیز انجام خواهد شد.

آزمایش های خون

آزمایش های عملکرد تیروئید که شامل اندازه گیری هورمون محرک تیروئید (TSH)، تیروکسین (T4) و تری‌یدوتیرونین (T3) می شوند، تجویز خواهد شد. ممکن است بررسی پادتن های تیروئید برای تشخیص بیماری هاشیموتو تجویز شود. در صورت مشکوک بودن پزشک به تیروئیدیت تحت حاد، بررسی سرعت رسوب گلبول های قرمز (ESR) تجویز خواهد شد.

تصویربرداری

آزمایش های تصویربرداری - آزمایش جذب ید رادیواکتیو (RAIU) و سونوگرافی تیروئید - ممکن است برای تایید تشخیص برخی انواع تیروئیدیت و رد احتمالات دیگر مانند بیماری گریوز انجام شوند.

درمان

درمان تیروئیدیت به نوع آن و علائم موجود بستگی دارد.

برخی از داروهای رایج شامل موارد زیر می شوند:

مسدودکننده های بتا:  یک داروی مسدود کننده بتا می تواند به تسکین علائم پرکاری تیروئید، مانند ضربان سریع قلب یا اضطراب کمک کند.

داروهای ضد التهاب:  داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی و به ندرت یک کورتیکواستروئید (به عنوان مثال پردنیزون) می تواند برای تسکین درد و تورم مرتبط با تیروئیدیت تجویز شود.

جایگزینی هورمون تیروئید:  لووتیروکسین، شکل مصنوعی از T4، برای درمان کم‌کاری تیروئید سمپتوماتیک ناشی از تیروئیدیت های تحت حاد، بدون درد، و پس از زایمان استفاده می شود. از آنجایی که مرحله کم‌کاری تیروئید به طور معمول موقتی است، در این شرایط، درمان به طور معمول برای حدود شش تا 12 ماه انجام می شود. تیروئیدیت هاشیموتو یک بیماری مزمن است، از این رو، نیازمند درمان مادام العمر با لووتیروکسین است.

داروهای ضد تیروئید:  این داروها به طور کلی در مرحله پرکاری تیروئید تیروئیدیت استفاده نمی شوند - یک مورد استثنا در درمان برخی موارد تیروئیدیت ناشی از آمیودارون است.