مالاریا یک بیماری تهدیدکننده حیات و در عین حال قابل پیشگیری و درمان است که توسط انگل‌های ناشی از گزش پشه‌های آنوفل ماده منتقل می شود که شامل چندین گونه می باشد و در این میان مالاریا فالسیپاروم از نوع بدخیم و کشنده است .
به گزارش پایگاه روابط عمومی بهداشت و درمان صنعت نفت گچساران ؛ پشه آنوفل در کنار نهرها ، نخیلات ، باتلاق ، مزارع شهری ، آب شور ، تشت آب ، داخل قوطی و بشکه آب ، چاه و کانال آب ، استخر‌ها و آب‌های آلوده لانه و هنگام غروب فعالیت خود را آغاز می کند و این فعالیت تا نیمه های شب ادامه دارد .
مالاریا مهم‌ترین بیماری انگلی و یکی از مسایل مهم بهداشتی تعدادی از کشورها به خصوص کشورهای گرمسیری و نیمه گرمسیری دنیا است و این بیماری با نام‌های دیگری چون پالودیسم ، تب و لرز ، تب نوبه و تب متناوب شناخته شده است .
این بیماری به صورت عفونت حاد در بیشتر موارد وخیم و گاهی طولانی و با ویژگی‌های تب متناوب و لرز ، کم‌خونی و بزرگی طحال و گاه با ویژگی‌های ساده یا کشنده دیگر خودنمایی می‌کند . اهمیت این بیماری به خاطر شیوع زیاد و مرگ‌ومیر قابل توجه است .
تاریخچه کنترل مالاریا
قبل از جنگ جهانی دوم برنامه مبارزه با مالاریا محدود به درمان بیماران با قرص ' کینین ' با نام تحریف شده ' گنه گنه بود و در دو دهه اول قرن 13 هجری شمسی نیز در مناطق جنگلی جنوب دریای خزر کاشت درخت اکالیپتوس توصیه می شد تا با دور کردن پشه ها از محل سکونت انسان ها این بیماری کمتر منتقل شود .
پس از جنگ جهانی دوم با توجه به سنتز داروی کلروکین (که در طول جنگ جهانی دوم سنتز شده بود) و حشره کش DDT ؛ به علت عدم آگاهی کامل به ساختار و نحوه زندگی انگل ، تصور ریشه کنی مالاریا غالب بود . در نتیجه با کمک مالی سازمان ملل در کشور های عضو ، دفاتر ریشه کنی مالاریا تاسیس و کلروکین وDDT توزیع شد .
پس از یک دهه مبارزه با مالاریا مشخص شد که به خصوص گونه پلاسمودیوم فالسیپاروم می تواند به کلروکین و نیز سایر داروها در صورت تک درمانی مقاوم شود و پشه های آنوفل نیز به DDTمقاوم شد .
در نتیجه برنامه ریشه کنی کنار گذاشته شد و برنامه حذف انتقال محلی در کشور های دارای زیر ساخت قوی بهداشتی و کاهش ابتلا در کشور های فقیر به اجرا در آمد . مراکز ریشه کنی مالاریا نیز وظیفه کنترل تمام بیماریها را برعهده گرفتند و از دهه هفتاد میلادی تبدیل به CDC (مرکز مدیریت بیماریها) شدند . در نتیجه این برنامه ها ، مالاریا در کشور های صنعتی و پیشرفته مانند اروپا و آمریکای شمالی حذف شد .
ایران از معدود کشورهایی است که برنامه حذف مالاریا را در نظام مراقبت های اولیه بهداشتی خود ادغام کرده و موفقیت های چشمگیری نیز به دست آورده است . 67 سال از آغاز مبارزه با این بیماری در کشور می گذرد .
علائم بیماری
علائم بیماری معمولا 10 تا 15 روز پس از گزش ظاهر می‌شوند و تب ، سردرد و لرز از اولین علائم هستند . درد عضلانی ، خستگی ، تهوع ، اسهال و استفراغ از دیگر علائم بیماری هستند . اگر بیماری ظرف 24 ساعت اولیه درمان نشود ، بسیار سریع پیشرفت می‌کند و خطرناک است . نارسایی اعضای مختلف و گسترش عفونت نیز در موارد شدید دیده می‌شود .
در کودکان علائم شدیدتر است و علاوه بر موارد ذکر شده ، با کم خونی شدید و تنگی نفس همراه است .
چه افرادی بیشتر در معرض خطر هستند
بنابر گزارش سازمان جهانی بهداشت ، در سال 2017 میلادی نزدیک به نیمی از جمعیت جهان در معرض خطر مالاریا قرار داشتند و اغلب موارد ابتلا در جنوب صحرای آفریقا رخ داد .
سازمان جهانی بهداشت آسیای جنوب شرقی ، شرق مدیترانه ، غرب اقیانوس آرام و آمریکا را بیشترین مناطق در معرض خطر می‌داند .
نوزادان ، کودکان زیر پنج سال ، زنان باردار ، افراد مبتلا به ویروس HIV ، بیماران مبتلا به عفونت‌های مزمن ، مهاجرانی که واکسینه نشده‌اند و مسافران بیشترین افراد در معرض خطر هستند .
بر اساس این آمار ، پشه‌بند آغشته به حشره‌کش موثرترین روش برای کاهش آمار ابتلا در این مناطق است . افشانه‌های ضد حشره نیز توصیه شده است .
کشورهای زیادی در حال حرکت به سمت ریشه کنی مالاریا هستند ؛ به عنوان مثال در نشست شرق آسیا اعلام شد که قصد ریشه کنی مالاریا از آسیا و اقیانوس آرام تا سال 2030 میلادی وجود دارد .
پیشرفت‌های علمی در زمینه مالاریا
آغاز واکسیناسیون در برابر مالاریا ؛ پس از سال‌ها توسعه و آزمایش واکسن مالاریا ، اکنون این واکسن در مالاوی مورد استفاد قرار می‌گیرد . اولین برنامه آزمایشی این واکسن کودکان زیر دو سال را هدف قرار داده است .
واکسن RTS,S/AS01 در حال حاضر پیشرفته‌ترین واکسن برای مقابله با مالاریا است . این واکسن می‌تواند از 40 درصد موارد پیشگیری کند .
گفتنی است سوم تا نهم مردادماه هفته ملی حذف مالاریا در مناطق مستعد نامگذاری شده است .