تیرویید قلب دوم بدن است و ترشح هورمون های آن به طور مستقیم در سوخت و ساز بدن اهمیت دارد ، 50 درصد از بیماران مراجعه کننده به متخصصین غدد بیمارانی هستند که اختلالات تیرويید دارند، نژاد و کمبود ید در ایران بیشترین دلیل ابتلا است . اینها بخشی از صحبت های دکتر مهرناز ایمانی فوق تخصص بیماری های غدد بیمارستان نفت است که در روز جهانی تیروید با وی گفت وگو شده است که درادامه می آید .
عوامل ایجاد مشکلات تیرویید چیست وچند نوع اختلال و بیماری به نوع کار کرد این غده پروانه ای شکل برای فرد وجود دارد؟
کم کاری تیروئید یا هیپوتیروئیدیسم(Hypothyroidism) یکی از شایع ترین بیماری های غدد درون ریز محسوب می شود. در این بیماری، غده تیروئید نمی تواند به اندازه نیاز بدن هورمون های تیروئیدی تولید کند.
هورمون های تری یدوتیرونین (T3) و تیروکسین (T4) وظیفه تنظیم مصرف انرژی، تولید گرما و رشد بدن را برعهده دارند. علائم اصلی کم کاری تیروئید شامل: ضعف و خستگی، خواب آلودگی، عدم تحمل به سرما، کاهش تعریق، افزایش وزن، درد مفاصل و عضلات، اختلالات قاعدگی، ورم صورت هستند.
مصرف ناکافی ید، سلنیوم، کمبود ویتامین D، آلودگی هوا، قرار گرفتن در معرض تابش های رادیواکتیو، افزودنی ها و نگهدارنده های موادغذایی، سیگار، از جمله علل اصلی بروز اختلال در عملکرد غده تیروئید محسوب می شوند.
بیماری خودایمنی تیروئیدیت هاشیموتو، پرتودرمانی در ناحیه گردن درمان با ید رادیواکتیو، جراحی غده تیروئید، مقدار کم ید در رژیم غذایی، مصرف برخی از داروها از جمله آمیودارون، لیتیوم، اینترفرون آلفا از جمله دلایل بروز کم کاری تیروئید محسوب می شوند.
پر کاری تیروئید یا هیپرتیروئیدیسم (Hyperthyroidism) وضعیتی است که غده تیروئید اقدام به تولید و ترشح بیش از اندازه هورمون های تیروئیدی می کند. ترشح بیش از اندازه هورمون های T3 و T4 منجر به ضربان نامنظم قلب، کاهش وزن، تعریق زیاد، عدم تحمل به گرما، ریزش مو، اضطراب، عصبانیت، لرزش و بیقراری، برجسته شدن چشم ها، نازک شدن پوست، مشکل خواب می شود.
بیماری خودایمنی گریوز، التهاب تیروئید (تیروئیدیت)، برآمدگی های غده تیروئید، زایمان، مصرف بیش از حد ید (شامل نوشیدنی و موادغذایی حاوی ید)، داروهای تیروئید، از جمله دلایل بروز پر کاری تیروئید محسوب می شوند.
در مواردی بارداری منجر به تغییرات فیزیولوژیک و هورمونی در بدن زنان می شود که بر عملکرد تیروئید تأثیر می گذارند. انجام آزمایش تیروئید در دوران بارداری می تواند مشکل احتمالی کم کاری تیروئید مادر را مشخص کند.
زایمان زودس، سقط خود بخود، مرگ داخل رحمی جنین، تولد نوزاد نارس، تولد نوزاد با وزن کم، نارسایی قلبی در مادر، فشارخون بارداری و مسمومیت بارداری، بروز بیماری تیروئید در جنین و نوزاد، بیماری قلبی در جنین و نوزاد، عوارض پرکاری تیروئید در دوران بارداری هستند.
زایمان زودرس، سقط (بخصوص در سه ماهه اول بارداری)، جدا شدن زودرس جفت، مرگ داخل رحمی جنین، بروز اختلالات شناختی و عصبی در جنین، تولد نوزاد نارس، بروز بیماری تیروئید در جنین و نوزاد، افزایش میزان سزارین، خونریزی پس از زایمان، عوارض کم کاری تیروئید در دوران بارداری محسوب می شوند.
تغذیه مناسب با میزان کافی ید، از طریق مصرف انواع ماهی، میگو و دیگر آبزیانو همچنین مقدار توصیه شده نمک یددار، ضامن سلامت جنین و مادر باردار است.
کم کاری تیروئید در نوزادان دارای چه عوارضی است؟
شایع ترین علت کم کاری مادرزادی تیروئید، اختلال در تکامل کامل یا نسبی غده تیروئید یا جایگزینی نامناسب تیروئید در دوران جنینی است.
زردی ادامه دار، وزن زمان تولد بیش از 4 کیلوگرم، کم اشتهایی و شیر خوردن ناکافی، کاهش درجه حرارت بدن، کم تحرکی و حرکات آهسته، یبوست، آپنه (قطع تنفس) و تنفس صدا دار، از نشانه های کم کاری مادرزادی تیروئید در اوایل نوزادی است.
کم کاری مادرزادی تیروئید در نوزادان اگر سریعا تشخیص و درمان نشود، باعث عقب ماندگی ذهنی، کوتاهی قد، ناشنوایی، بیماری های مغزی و عصبی و عقب ماندگی رشد جسمی می شود.
آزمایش غربالگری برای کم کاری مادرزادی تیروئید، ساده ترین روش برای تشخیص این اختلال محسوب می شود که شامل گرفتن نمونه خون از پاشنه نوزاد در چند ساعت نخست پس از تولد است.
آیا می توان از بروز این بیماری جلوگیری کرد؟
با توجه به اینکه این بیماری یک بیماری مولتی فاکتور است و مشخصا نمی توان علت خاصی را درایجاد این بیماری موثر دانست غیر ازجنبه ارثی و ژنتیک ؛ بیمارانی که بیماری تیرویید آنها جنبه ارثی داشته باشد بایدهمیشه کنترل شوند و تحت درمان باشند؛ البته باید تاکید کنم که بیماری های اختلالات تیرویید بیماری های قابل درمان و قابل کنترل هستند و تشخیص و پیگیری به موقع آنها از اهمیت ویژه ای برخوردار است و درمان های دارویی دراغلب موارد کمک کننده است به عنوان مثال مصرف داروی لیوتروکسین درزمان بارداری و شیردهی نیز مانعی ندارد.
همچنین استفاده از مولتی ویتامین هایی که حاوی ید هستند در زنان ومردان وبرای افراد باردارکه نیاز بیشتری دارند دوزهای 150 میکرو گرم به بالا توصیه می شود که در این خصوص برای بانوان قرص یدوفولیک تجویزمی شود. از دیگر موارد کنترل بیماری کم کاری تیرویید، تاکید بر استفاده از نمک ید دار است نقش موثری دردرمان و جلوگیری از بروز بیماری دارد.
روند درمان بیماری تیرویید به چه شکل است؟
معمولا براساس معاینات اولیه وآزمایشات آزمایشگاهی درمان اولیه شروع می شود و در مواردی که احتمال سرطان تیرویید که از گره های تیروییدی ایجاد می شود وجود داشته باشد، مراحل معاینه اولیه ، سونوگرافی، ابعاد توده نمونه برداری و براساس پاتوبیولوژی بیمار جراحی یا تحت درمان دارویی قرار می گیرد.