واحد زنان و مامایی یکی از نخستین واحدهای فعال در بیمارستانهای نفت بود

پنجم ماه می ، ازسوی سازمان بهداشت جهانی و کنفدراسیون بین المللی مامایی به نام روز جهانی ماما نام گذاری شده است . برای اولین بار در سال 1980 این روز به عنوان روز جهانی ماما پیشنهاد و سپس از سال 1992 به صورت رسمی ، به افکار عمومی جهان اعلام شد.کنفدراسیون بین المللی مامایی هم بیانیه ای را خطاب به کلیه ی سازمانها و نهادهای بین المللی مامایی اعلام کرد و در آن از تمامی ماماها دعوت به همکاری کرد و از آنها خواست تا بیشتر از سال های دیگر ، مرگ و میرهای ناشی از زایمان را به افکار عمومی مردم خود ، نشان دهند .

 هرسال 340000 زن در دنیا می میرند و میلیونها نفر از عفونتها و ناتوانایی های که به خاطر پیشگیری از مادرشدن به وجود می آیند رنج می برند . کنفدراسیون بین المللی مامایی همراه با نمایندگان سازمان ملل و سازمان بهداشت جهانی و همراه با تعداد وسیعی از دیگر شرکای بین المللی متعهد می شود تا مرگ و میر و امراض ناشی از زایمان مادران را از راه دسترسی به مراقبت های لازم مامایی در سراسر جهان نشان دهد به خصوص در کشورهای درحال توسعه که 90 درصد از مرگ و میرهای ناشی از زایمان در آن ها اتفاق می افتد .

  مامایی در ایران

قدمت رشته مامایی در ایران به شکل آموزش عالی پس از تحصیلات دبیرستان‌ به 80 سال قبل بر می‌گردد.نخستین آموزشگاه مامایی به نام مدرسه قابلگی با 10 نفر شاگرد در سال 1298 در بیمارستان بانوان ‌شهر تهران تأسیس شد، پس از گذشت 10 سال، نخستین آموزشگاه عالی مامایی در سال 1308 و با اعطای مدرک معادل لیسانس به عنوان یکی از شعب مدرسه طب آغاز به کار کرد. در سال 1313 دانشگاه تهران تأسیس شد و سپس دانشکده پزشکی آن نیز افتتاح شد‌، لذا چند سال بعد در سال 1319 بیمارستان زنان به دانشکده پزشکی ملحق شد‌ از این آموزشگاه تا سال 1331 در مجموع 462 نفر فارغ‌التحصیل شدند. از سال 1335 تا 1358 برنامه آموزشی آموزشگاه به برنامه 1.5 ساله پرستاری و مامایی برای لیسانسیه‌های پرستاری تغییر یافت. پس از آن در پی سه سال تعطیلی انقلاب فرهنگی از آغاز سال 1362 با نام «مدرسه عالی مامایی» آغاز به کار کرد و مجددا از ورودی دیپلم به تربیت کاردان و کارشناس مامایی اختصاص یافت. در سال 1365 پس از انتقال آموزش گروه‌های پزشکی از آموزش عالی به وزارت بهداشت، دانشکده‌های پرستاری و مامایی تأسیس شد و در بهمن 1368 مصوب شد و تربیت دانشجویان کارشناسی و کارشناسی ارشد آغاز شد.در سال 1396 طبق دستور وزیر محترم بهداشت درمان و آموزش پزشکی  ودفتر مشاور مامایی وزارت , دانشکده مامایی در مجموعه دانشکدهای پزشکی قرار گرفت  و از مجموعه پرستاری جدا شد .هم اکنون علاوه بر رشته دکتری بهداشت باروری ,  رشته دکتری مامایی  دربعضی از دانشگاهها شروع به جذب دانشجو نموده است .

مامایی درسازمان بهداشت ودرمان صنعت نفت

با آغاز عملیات حفاری و اکتشاف نفت درایران در سال 1905 گروهی که جهت احداث چاه نفت مسجد سلیمان به ایران آمده بودند همراه خود یک پزشک که  درواقع یک لیسانسه بود داشتند درسال 1907 دکتریانگ جهت رسیدگی به امور درمانی گروه حفاران نفت به ایران اعزام شد .که به درمان  گروه اکتشاف و کارگران محلی اقدام می کرد.
 با توسعه و گسترش دامنه عملیات اکتشاف و پالایش نفت  روز به روز بر شمار  جمعیت  کارگران و افراد ی که در اطراف پالایشگاهها سکونت گزیده بودند افزوده شد و این موضوع سبب شد تا بهداشت ودرمان ازهمان سالهای اولیه تاسیس صنعت نفت مورد توجه مسئولان امر قرا رگیرد .  با نگاه به تاریخچه  سازمان بهداشت ودرمان مشاهده میشود  واحد زنان و مامایی یکی از نخستین واحدهای فعال در بیمارستانهای نفت میباشد و درحوزه بهداشت ارائه خدمات واکسیناسیون و درهمان سالهای اولیه  را ه اندازی شد  علاوه بر واکسیناسیون در بین سالهای 2-1961درآبادان و مناطق  نفت خیز با گستردگی به انجام رسید ,بهداشت مادران وکودکان نیز به دقت مورد توجه قرارگرفت  آموزش مادران درخصوص بهداشت عمومی خانواده ,تغذیه کودک بسیار اهمیت داشت .

خلاصه ای از خدمات ارائه شده  توسط کارشناسان مامایی در سازمان

در حال حاضر  تعداد 288 کارشناس مامایی (15  کارشناس ارشد)در 9  بخش زنان و مامایی 9 کلینیک زنان و  60 مرکز بهداشت خانواده  فعالیت و ارائه خدمت می نمایند ،بیمارستانهای صنعت نفت خدمات زایمان را بصورت بخش های LDR یا بلوک های زایمانی توسط کارشناسان مامایی درکنار متخصصین زنان ارائه مینمایند  .

واحد های بهداشت خانواده بصورت تیم سلامت خانواده  (پرشک وپرستار خانواده ) خدمات سلامت باروری , مراقبت ادغام یافته مادر باردار , مراقبت ادغام یافته زنان منوپوز ,مراقبت ادغام یافته کودک سالم ,مراقبت اداغم یافته نوجوانان  را ارائه میدهند .    وضعیت ارائه خدمات به جمعیت تحت پوشش نفت هرساله در غالب کتابچه "سیمای سلامت خانواده " بر اساس فعالیت های ارائه شده تیم سلامت خانواده  بصورت شاخص های سلامت منتشرمی گردد .

وضعیت شاخص های خام سلامت خانواده  حیطه بهداشت خانواده درطی سال 1396  به شرح زیر است :
الف-سلامت باروری :
1-تعداد 48868 زن تحت پوشش شناسایی شده اند
2- - 39214 نفر از نظر ابتلاءبه آنمی فقر آهن ارزیابی شده اند
3- 42915 نفر از نظر ریسک فاکتور ابتلاءبه پوکی استخوان ارزیابی شده اند
4- 42648 نفر از نظر ابتلاءبه سرطان دهانه سرویکس غربالگری شده اند.
5- 22778 نفر از نظر ابتلاءبه سرطان پستان معاینه شده اند
6- 17215 نفر از نظز سلامت دهان ودندان به واحد دندانپزشکی ارجاع شده اند
7- حدود 30895 نفردرکلینیک های زنان و واحد ها ی بهداشت خانواده ویزیت ,درمان یا تحت درمان  و یا به سطح بالاتر ارجاع  شده اند .
ب- مراقبت ادغام یافته مادران باردار :
1-    3382 زن باردار درمراکز بهداشت خانواده تشکیل پرونده داده و تحت مراقبت با پروتکل های وزارت بهداشت ودرمان بوده اند .
2-    3353 باردار از نظر ابتلا به دیابت باردار ی غربالگری شده اند  که 99 مادرمبتلا به دیابت بارداری شناسایی  شدند
3-    3181 مادرباردار  اریابی فشا رخون شده اند
4-    3068 باردار از نظر ابتلا جنین به اختلالات ژنتیک بررسی شده اند .
5-    2016 زایمان ثبت شده  که 1443 مورد سزارین و 573 زایمان به روش طبیعی بوده .(813 نفردربیمارستانهای نفت 563 سزارین 250 مورد زایمان طبیعی نموده اند)
ج- مراقبت ادغام یافته زنان منوپوز
1-    21024 زن منوپوز شناسایی شده
2-    17976 نفر از نظر ابتلا به کانسر دهانه رحم غربالگری شده
3-    12360 نفر از نظر ابتلاءبه کانسر پستان معاینه شده
4-    5879 نفر ارزیابی ریسک فاکتور ابتلاءبه پوکی استخوان  بررسی شده
5-    14382 نفر ارزیابی ریسک فاکتور ابتلاءبه سرطان روده بررسی شده
6-    7761 نفر جهت مراقبت دهان ودندان ارجاع شده اند
د- مراقبت ادغام یافته کودک سالم
1-    19686 کودک 0-7 سال دارای پرونده سلامت هستند
2-    5733 کودک بینایی و شنوایی سنجی شده اند
3-    5778 کودک از نظر آنمی بررسی شده
4-    10608 کودک شاخص هایآنتروپومتری ثبت گردیده است
ر- مراقبت ادغام یافته نوجوانان
1-    33502 نوجوان دخت رو پسر توسط کارشناسان مامای یو پرستار خانواده درسیستم سلامت شناسایی شده اند
2-    برای 15750 نوجوان پرونده سلامت تشکیل شده
3-    15708 نوجوان  از نظر ابتلا به فشا رخون , آنمی , اختلال تیروئید , اختلالات دستگاه اداراری تناسلی , اختلالات دستگاه عضلانی اسکلتی  , بینایی سنجی و شنوایی سنجی بررسی شده اند .

  مشکلات حرفه مامایی

الف-پرداخت Kزایمان طبیعی  به عامل زایمان

براساس بخشنامه 1394 وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی K زایمان طبیعی به عامل زایمان تعلق می گیرد که کارشناسان مامایی سازمان بدلیل عدم تعریف ردیف حقوقی از این مزایا بهره مند نیستند و این موضوع باعث افزایش شاخص  زایمان بشکل سزارین  مشاهده میشود .

ب- گرید سازمانی
کارشناسان مامایی مانند سایر همکاران پزشک و پیراپزشک  با محدودیت  ارتقا شغلی  از لحاظ گرید مواجه شده اند  بخصوص که گرید A برای این رسته شغلی وجود ندارد . و درمقایسه با سایر پیراپزشکان و مسئولیت ها یمحوله به کارشناسان مسئول مامایی  ,جا دارد تدوین ومقرارت سازمان  دراین خصوص باز بینی مجددی انجام دهد

د- در خواست افزایش ارزیابی عملکرد غیر پزشک   و....


شیدا سجادی مسئول مامایی و بهداشت خانواده